هامی‌نین دوستو آنتون
“حئیوانا نه اولدو” دئیه دوشونوردوم كی، یانیمدا بیری‌نین آددیملادیغی‌نین فرقینه واردیم: اوتوز یاش‌لاریندا، یوخسول گؤركم‌لی، قالستوك‌سوز [كراوات‌سیز]، باشی آچیق بیر آدام ایدی. دیلنچی حئساب ائدیب، الیمی جئبیمه آپارماق ایسته‌دیم. لاكین یاد آدام، كؤهنه بیر دوستونو گؤرموش كیمی آچیق ماوی گؤزلریله منه ساكیت-ساكیت گولومسه‌دی. ایتی گؤستره‌رك:
- یازیغا گنه یاپیشیب، دئدی. گل، قوپا‌راق.
كؤهنه دوست‌لار كیمی منیمله “سن”له، “من”له دانیشیردی، لاكین او قدر شیرین باخیشی واردی كی، بونا فیكیر وئرمه‌دیم. بیر تاختا ایسكامیایا [اوتوراجاغا] دوغرو گئتدیك، یانیندا ایله‌شدیم. اوزون بیر فیت چالیب، ایتی چاغیردی.
قریبه‌دیر، یاد آدام‌لاردان چكینن كاسپار بو دعوتی خوش قارشیلادی: گلیب باشینی یاد آدامین دیزینه قویدو، او دا، اوزون حساس بارماقلارییلا حئیوانین دری‌سینی یوخلاماغا باشلادی. نهایت ممنون بیر ایفادیله، "آها!.." دئدی و عملیاتا گیریشدی. ایت آغری حس ائتدیگی اوچون بیر نئچه دفعه زینگیلده‌دی. آما بوتونلوكجه قاچماغا چالیشمادی. بیردن-بیره آدام اونو بوراخدی.
گوله-گوله الینی هاوایا قالدیریب بیر شئی گؤستره‌رك:
- باخ بئله، دئدی، ایندی قاچا بیلرسن بالاجا!..
ایت آتیلیب-دوشمه‌یه باشلایینجا، یاد آدام قالخدی و باش ایشارسیله ساغوللاشاراق گئتدی. گئدیشی او قدر آنی اولدو كی، زحمت حاققی اولا‌راق نه ایسه وئرمه‌یه، حتی تشككور ائتمه‌یه بئله واخت تاپا بیلمدیم. گلدیگی كیمی، عینی ساكیت و اینام‌لی احواللا سس‌سیزجه اوزاقلاشمیشدی.
ائوه دؤننه قدر، بو آدامین عجایب حركتینی دوشونوردوم. بو حادثنی قوجا آشپازیما دانیشدیم.
آشپاز:
- آنتون‌دور. اؤزونو هر شئیه یئتیریر.
پئشه‌سی‌نین نه اولدوغونو، دولانیشیق اوچون نه ایش گؤردوگونو سوروشدوم. آشپاز عمل‌لی-باش‌لی چاشدی:
- هئئئچ، جاواب وئردی. پئشه؟ پئشه اونون نیینه لازیم‌دیر؟
- جانیم، دولانماق اوچون هر كسین بیر پئشه‌یه احتیاجی یوخدورمو؟
- آنتونون یوخ‌دور. اونا لازیم اولان شئی‌لری هامی كؤنول‌لو وئریر. او پولا قیمت وئرمیر. پولا احتیاجی یوخ‌دور.
دوغروسو، قریبه ایش ایدی. دونیانین بوتون باشقا شهرلرینده اولدوغو كیمی قصبه‌میزده ده بیر دیلیم چؤره‌یین، بیر ایستكان سویون قارشیلیغیندا پول اؤدمك واجیب ایدی. بیر یاتاقدا یاتماق، كوریینی اؤرتمك اوچون ده پول لازیم ایدی. او كؤهنه شالوارلی آدام بئله بیر قانونا قارشی چیخیب دردسیز، قایغی‌سیز یاشاماغی نئجه باجاریردی؟
اونون سیرلی مئتودونو كشف ائتمه‌یه قرار وئردیم و آشپازین دوز دانیشدیغینی حس ائتدیم. آنتون دئدیك‌لری آدامین هئچ بیر كونكرئت ایشی یوخ ایدی. سحردن آخشاما قدر، كوچه‌لرده گزمك‌دن باشقا هئچ نه ائتمیردی. آما گؤزو باغلی گزمیردی. آرابایا سهو قوشولموش آت گؤرسه آراباچینی ساخلاییب، سهوینی گؤستریردی. بیر تاختاپوشون چورومكده اولدوغونو حس ائله‌سه، صاحبینی چاغیریب بویاسینی تزه‌له‌مه‌یی توصیه ائدیردی. عمومیتله بو كیمی ایشلری اونا حواله ائدردی‌لر؛ چونكی هامی بیلیردی كی، اونو بورا گتیرن آجگؤزلوك و تاماه دئییل، یالنیز خیدمت ائتمك احتیاجی‌دیر.
سونرا‌دان اونون نئجه الوان ایشلر باجاردیغینی گؤردوم!.. بیر دفعه چكمچی كؤشكونده اوتوروب، آیاققابیلاری تعمیر ائدردی. باشقا بیر گون، ضیافتده شئف قارسونلوق ائتدیگی‌نین شاهیدی اولدوم. نؤوبتی دفعه ده اوشاق‌لاری گزمه‌یه آپاریردی. دقت یئتیردیم، كیمین بیر احتیاجی اولسا، یئرینده آنتونا مراجعت ائدیردی. بیر گون بازاردا آلما ساتدیغینی گؤردوم: زاهیلیق یاتاغیندا اولان ساتیجی قادینی اوز ائدیردی.
شهرلرده خصوصی پئشه‌لری اولمایان چوخلو اینسان اولدوغونو بیلیرم. آاما آنتون او بیری‌لر كیمی دئییلدی: لازیم اولان‌دان چوخ پول آلمازدی. ایشلری یولوندا اولدوغو زامان‌لاردا عمومیتله هئچ نه آلمازدی.
“احتیاجیم اولسا، سونرا گلیب دئیه‌رم”، دئیه‌ردی. او قریبه گؤركم‌لی و خئییر ایسته‌ین آدامین اؤزو اوچون یئنی بیر اقتصادی سیستئم ایجاد ائتمه‌سی‌نین فرقینه واردیم. اینسان‌لارین دوز‌لوگونه گوونیردی. قناعت ائدیب پول ییغماق عوضینه، هم‌یئرلی‌لری‌نین میننتدارلیق حس‌لرینی بانك حئسابی كیمی ایستیفاده ائدیردی. واری-یوخو، بو گؤزگؤرونمز قناعت حئسابینا توپلانیردی. قارشیسینداكینا بیر یاخشی‌لیق ائدیرمیش كیمی، قارشیلیق ایسته‌مه‌یی دوشونمه‌دن خیدمت ائدن بو آدامین حاققینی كسمك ان سیرتیق آدامین دا آغلینا گلمیردی.
نه قدر حؤرمت‌لی اولدوغونو باشا دوشمك اوچون كوچه‌دن كئچمه‌یینی سئیر ائتمك كیفایت ایدی. هامی اونا گولر اوزله "سالام" وئرر، هامی الینی سیخاردی. بو دردسیز آدام، سورتولموش پئنجه‌ییله كوچه‌ده، مالیكانه‌سینی تفتیش ائدن بیر مولك صاحبی اداسییلا گزردی. اوریی ایسته‌ین ائوه گیره بیلر، اوریی ایستدیگی سوفره‌نین باشیندا ایلشه بیلردی: هر شئی امرینه منتظردی. صاباحی دوشونمه‌مه‌یین و طالع ایله باریشماغین سیررینه واقیف اولان بیر آدامین باشقا‌لاری اوزرینده نه قدر نفوذ صاحبی اولا بیلجه‌یینی هئچ بیر زامان بو قدر یاخشی آنلامامیشدیم.
دوغروسو، نه یالان دانیشیم، او گنه صحبتین‌دن سونرا آنتونا راست گلنده منه یاد آدام كیمی باشی ایله، اؤتری سالام وئرمه‌سی ختریمه دییردی. یقین كی، منه بیر خیدمتی توخوندوغونو خاطیرلاتماق ایسته‌میردی. عینی زاماندا بو اعتینا‌سیزلیق منه بؤیوك بیر دوست چئوره‌سین‌دن كناردا قالدیغیم حیسسینی یاشادیردی. اونا گؤره نه واخت ائوده بیر تعمیر ایشی چیخسا، (مثلا، تعمیره احتیاجی اولان ناوالچا [نوودان]) آشپازا آنتونو چاغیرماسینی تاپشیرمیشدیم.
“هارا‌دان چاغیراق”، دئمیشدی:
- بیر یئرده دایانمیر كی... آما اونا خبر گؤندررم.
بئله‌جه بو عجایب آدامین یئری-یوردو اولمادیغینی اؤیرندیم. آما یئنه ده اونو تاپماق سون درجه آسان بیر ایش ایدی. سانكی سیم‌سیز تئلئقراف اونو بوتون شهرله علاقه‌سینی قوروردو. راست گلدیگینیز ایلك اینسانا "آنتونا احتیاجیمیز وار" دئمه‌یینیز كیفایت ایدی. بو خبر، آغیزدان آغیزا گزر، نهایت كیمسه اونونلا راستلاشاردی.
حقیقتن، او دفعه یئرینده، همین گون، گون اورتا‌دان سونرا گلدیگینی گؤردوك. هر طرفه نظر سالدی، باغچا‌دان كئچركن بیر تینگین بودانیلماغا، بیر آغاجین یئری‌نین دییشدیریلمه‌یه احتیاجی اولدوغونو بیلدیردی. نهایت ناوالچانی گؤزدن كئچیریب، ایشه باشلادی.
ایكی ساعت سونرا تعمیر ایشی‌نین بیتدیگینی خبر وئریب و هئچ تشككور ائتمه‌ییمه ایمكان وئرمه‌دن چیخیب گئتدی. آما بو دفعه آشپازا اونا بؤیوك میقداردا پول وئرمه‌سینی تاپشیرمیشدیم. قادین‌دان، "آنتون راضی قالدیمی؟" دئیه سوروشدوم.
“طبیعی”، دئدی:
- او همیشه راضی‌دیر. اونا آلتی شیللینق وئرمك ایستدیم، آما جمعی ایكی شیللینق قبول ائتدی. “بو گونه ده، صاباحا دا چاتا‌جاق” دئدی. آما دئدی كی، اگر جنابین كؤهنه بیر پالتوسو وارسا...
بو آداما(آدامین وئریلن‌دن داها آزینی گؤتوردوگونه ایلك دفعه راست گلیردیم) احتیاجی اولان بیر شئیی وئره بیله‌جه‌ییم اوچون نه قدر سئویندیگیمی ایضاح ائده بیلمرم. درحال آرخاسینجا قاچدیم:
- آنتون!.. آنتون!.. سنه پالتو وئره‌جه‌یم!...
باخیش‌لاری‌نین ساكیت پاریلتیسی‌یلا یئنی‌دن قارشیلاشدیم. بیر اینسانین اؤزونه گرك‌سیز بیر پالتونو، بؤیوك احتیاجی اولان بیر باشقاسینا وئرمه‌سی اونون نظرینده چوخ طبیعی بیر شئی ایدی.
آشپازا بوتون كؤهنه پالتارلاریمی گتیزدیردیم. آنتون پالتار ییغینینی نظردن كئچیردی، ایچین‌دن بیر پالتو سئچیب آییردی، گئیینیب یوخلادی و:
“بو منیم ایشیمه یارایار”، دئدی.
بو سؤزو، بیر ماغازادا اؤنونه دوزولموش مال‌لار آراسین‌دان بیر دنه‌سینی بینن بیر جناب اداسییلا دئدی. سونرا او بیری پالتارلارا بیر داها نظر سالدی:
- بو آیاققابیلاری سالسئرگراسسئ‌دكی فریتزه وئره بیلرسن. بیر جوت آیاق‌قابییا احتیاجی وار. بو كؤینك‌لری ده سقوارئ‌دكی ژوزئفه وئرسن یاخشی اولار. بیر آز تمیر ائدر، وسسالام. ایسته‌سن، اونلاری سنین آدین‌دان اونلارا چات‌دیریم.
بون‌لاری، سیزه اؤز ایستیی ایله یاخشی‌لیق ائدن بیر اینسانین اصیل‌زاده اداسییلا سؤیله‌دی. اشیا‌لاریمی هئچ تانیمادیغیم اینسان‌لارا آپاریب پایلاماسی اوچون اونا تشككور ائتمییمین لازیم گلدیگینی دوشوندوم.
كؤینك‌لرله آیاققابیلاری بوكركن علاوه ائتدی:
- دوزو، یاخشی آدامسان، بون‌لاری وئریرسن...
سونرا چیخیب گئتدی.
دوزونو بیلمك ایسته‌سه‌نیز، كیتاب‌لاریم حاقیندا به-به‌لی تنقیدلردن هئچ بیری بو صاف ایلتیفات قدر خوشوما گلمه‌میشدی. سونراكی ایللرده، آنتونو تئز-تئز دوشونوردوم، هم ده بیر میننتدارلیق دویغوسویلا. چونكی منه اونون قدر معنوی كؤمك ائتمیش آز اینسان وار. چوخ واخت معنا‌سیز، كیچیك پول مسئله‌لرینی اؤزومه چتین ائتدیگیم واخت‌لار، احتیاج‌لاری گونون صرورت‌لرینی آشا بیلمدیگی اوچون گوندن-گونه داها ساكیت و اعتبارلی بیر حیات یاشایان او آدامی خاتیرلادیم. هر دفعه ده عینی نتیجه‌یه گلدیم.
"بو قارشیلیق‌لی اعتبارین سیررینی هر كس اؤیرنه بیلسه، دونیادا نه پولیس اولاردی، نه محكمه، نه حبس‌خانا... پولا دا احتیاج قالمازدی. هر فرد او آدام كیمی، الین‌دن گلدیگی قدر چوخ شئی وئرن، بونون قارشی‌سیندا احتیاجی اولما‌دان چوخو قبول ائتمه‌ین او آدام كیمی یاشاسایدی، باش چیخارماق مومكون اولمایان اقتصادی سیستئمیمیز بیر آز دوزلمزدییدیمی؟"
ایللردیر آنتون‌دان دانیشیلدیغینی ائشیتمه‌میشم. آما حاققیندا بیر ناراحات‌لیق دا ائشیتمیرم: تانرینین و اینسان‌لارین(بو داها نادیر بیر حادثه‌دیر) اونو اصلا چاره‌سیز قویمایا‌جاق‌لارینا اینانیرام.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*Stefan Sveyq
آچیقلاما: ایستئفان سوئیق، فارسجادا اشتفان تسوایگ یازیلیر. بو یازیچی آووستریالی دیر (اتریشلى دیر). ایستئفان سوئیق (آلمانجا Stefan Zweig، 28 نویابر 1881، وییانا، آووستریا — 23 فئورال 1942، پئتروپولیس، برازیلیا) — آلمان رومانچی، بیوقرافیا یازاری، آراشدیرماچی و پوبلیسیست.
