آتامین یوخولاری/غلامحسین ساعدى
نئچه بویوک دفتری بیر-بیرینین اوستونه دوزوب، ساغ- سولودا ایری[iri] کاغیذ باغلامالاری[کاغیذ بسته‌لری] ایله قالانیب‌دیر. آما هئچ ایش ائتمه‌ییر. دیش‌لرین آراسینا بیر قلم قویوب، دقت ایله اوتاغین بیر بوجاغینا ساپلانیب(گؤز تیکیب]. آنام بیر داها باشلاییر:
- "بودا اولدو ائو، بودا اولدو حیات، تانریم اؤلوم یوز دفعه بو حیات‌دان یاخشی‌دیر. بیرى یوخدو بو کیشی‌یه دئسین، بورا ایداره دئییل، ائودیر. نه‌دن بوقه‌دراؤزونو اؤلدورورسن؟ باخ هله، باخ هله، پیشیگه تای گؤزون تیکیب او بوجاغا، ایندی باشلایار، یومولار، نئچه عدد کلله‌سینده قاتیشیب، آییرا بیلمه‌ییر."
بو صحنه‌لردن یورولموشام، زور ایله آنامی پنجره باشیندان قیراغا چکیب، دینج سس ایله دئییرم:
- "یاخشی دا آنا، هئچ ایش گؤرمک اولماز، دؤزومون اولمالیدیر، آز قالیر، ایکی ایلدن سونرا امکلی اولوب، بولارین هامیسیدا قورتولار، بیزده راحاتلاشاریق.
آنام ال‌چکن دئییل، دئیینیر، داها دؤزوموم قالماییب، پیلله لردن یوخاری چیخیرام، قوناق اوتاغینین قاپی‌سین آچیب یئرده اوزانیرام. باشیم گیجه‌لیر آز قالیر باییلام. اوز- اوزه‌مده آتامین گنجلیک شکیلی دوواردان آسیلیب. بزکلى قیافه‌سی، یاناقلاری یاقلاشیق قالخیق، توکلری ایسه دارانمیش. من آتامین یاشینا چاتیغیمدا نه قیافه ده اولاجاغیمی، خیال ائدیرم. بو اؤلو- وای بدنیم ایله. باشیمدا بیرزاد یئربه یئر اولور، آتامین شکیلی، شکیل قابینین ایچینده جان تاپیر، قیافه‌سی ده‌ییشیر. آغزینین ایکی قیرناسیندا درین قیریش‌لار[بوکوش‌لر] گؤرونور. توکلری قاریشیب، قاش- قاباق ساللاییر، اوزو بوزوشور. یاناقلاری باتیر، چیگین‌لر، چیگین‌لری یوخاری گئدیر، آغزی آچیلیب، بیرآن قوسماغا باشلاییر. حس ائدیرم، عجایب اوره‌ک بولانما تاپیر منى، قالخماق ایسته ییرم. شئح قوخوسو بورنوما دییب، دالیجا اوتورما اوتاغیندان آتامین باغیرتی‌سی. یوروش [حمله] باشلاییب.
تله‌سیک اؤزومو اوتورما اوتاغینا چاتدیریرام. آتام یالنیزدیر. غریبه اسیم-اسیم اسمه‌جه‌یه دوشوبدور.
- نه‌ییندی آتا؟ بیرزاد اولوب؟
- دوز دئییل، دوز چیخمیر. بو ایش‌ده بیر که‌لک وار.
- نه که‌له‌یی آتا؟
- بو دفترلرده هرنمنه یئربه یئر اولور.
- نه یئربه یئر اولور؟
- عدد ایله رقم. ایسته‌ییرسن نه یئربه یئر اولسون.
- نه ته‌هر یئربه یئر اولور.
- هامیسی قاریشقالارا تای یول گئدیرلر. قاریشیرلار. منی اله سالیب‌لار.
- آتا بئله بیرزاد مومکون دئییل.
- نئجه مومکون دئییل؟ اؤز گؤزلریم ایله گؤردوم، نئچه دنه دؤرد، دوققوز ایله بئش، توو ایله یئرلرین دییشدیلر.
- بو اؤنملی دئییل آتاجیم ...
- اؤنملی دئییل؟ موفته یئییرسن، موفته دولانیرسان، سنه اؤنملی گؤرونمور.
- یورولوبسان آتا، بیر زاد ...
- یورولوبسان نه‌دیر. بیلیرسن حئساب یالنیش چیخارسا نه حادثه‌سى چیخار، سن هئچ منیم سؤزومو باشا دوشورسن؟ بالاجا بیر فرق [اختلاف] چیخسا بیلیرسن نه اولار؟ فرق نه ایله برابردیر؟
- فرق همن فرقدیر.
- یوخ بوینو یوغون. فرق باشقا آنلامی یئیینتى‌دیر[اختلاس‌دیر]. فرق یعنی یئیینتى.
- یانی کیم یئیینتى ائدیب؟
- یانی من. شرفسیز، ناموس‌سوز آتان.
- سیزین پول ایله ایشینیز یوخدور کى.
- اوندا بو یازدیقلاریم نه‌دیر. بونلار پول دئییل!
- آخى پولون عددین اوغورلاماق اولماز کى.
- اوندا نه‌یی اوغورلاماق اولار؟
- پولون اؤزون.
- گئت ایتیل، سن نه باشا دوشورسن. رحمتلیک "دفتری" یادیندا دئییل؟
- نییه، یادیمدا.
- نه اوچون اؤزون اؤلدوردو؟
- بیلمیرم.
- بلی، بیلمه‌ییرسن. ائله بو فرق اوچون اؤزون اؤلدوردو.
- دوز ایش ائتمه‌ییب دیر.
- بلی، سیزلردن ائله بئله‌دیر. من‌ده اؤزومو اؤلدورنده ائله بونو دئیه‌جکسن.
- آخى نه‌دن اؤزونو اؤلدورمک؟
- جانیم، آدی پیس اولماق‌دان، آدی‌پیس اولماق‌دان. خیال ائدیرسن ندن قورخورام؟ تورغان‌دان [پاسبان‌دان] یوخسا محکمه رئیسیندن، یادا زیندان‌دان؟ یوخ آغا، فقط آدی‌پیس اولماق‌دان، آدینین پیس اولماسیندان قورخورام.
- آتا آدین پیس اولماز، هامی سیزی تانیییر، آرخایین اولون!
- ایره‌لى گلمز؟ ایره‌لى گلیب ایندی، بو آنا قدر کى قاباغا گلیب. بس ندن بئله اولوب؟ نه‌دن هرنه قاتیشیب؟ نه‌دن هرنه بیر- بیره قاتیشیب؟ نه‌یه؟ جاواب‌لایا بیلرسن یوخسا یوخ؟ نییه لال اولدون؟ دیلین توتولدو؟ داها دئ گؤرک قئیرتسیز سببچی.
الینی هاوادا دولاندیردى، دفترلرین بیرینی توتدو. من اؤزومو اوتاغدان ائشیگه آتانادک، آغیر بیرزاد دالیمجا، برک بیر یوموراق قاپی‌یا دؤیدو.
گون‌اورتا ساعات ایکی ده، من له آنام دولاب‌دا ناهار یئییب ائشیگه چیخیریق. آتامین قیداسى[غذاسى] تاخجادا سویویوب‌دور، نه من، نه‌ده آنامین یئمک واختینی خاطیرلاتماغا جسارت یوخوموزدور. آتام باشینی قالدیریب، گؤزلوک آرخاسیندان من له آناما باخیر.
- نه یینیزدیر؟ نه‌دن بئله‌جه منه باخیرسینیز؟
من آنام‌دان داها اوره‌کلی‌یم، یاواشجا دئییرم:
- بیرزاد دئییل.
- نییه، چوخ زادلار وار. سیزلر بیلمه‌ییرسینیز.
- مومکوندور آتا.
- یوخ، مومکون دئییل، بیر دقیقه اؤنه گه‌ل.
اؤنه گئدیب، یانیندا اوْتوردوم. آتامین اؤنونده آچیق اولان دفتر، عددلرین سایسیز ستون‌لاری ایله دولودور. آتا، بارماغی ایله بیر عددی منه گؤسته‌ریر.
- بو نئچه‌دیر؟
- دوققوز!
- آما نئچه دقیقه بوندان اؤنجه یئددی ایدی.
- بو بیری نئچه‌دیر؟
- اوچ.
- دوغرودور، بو یئریندن ترپنمه‌ین تکجه رقم‌دیر.
- بو بیری.
- یئددی‌دیر.
- آلچاق شرفسیز. بونو گؤسترمه‌دن اؤنجه سگگیز ایدی.
- نئجه اولا بیلر؟
- یانی من یالان دئییرم؟ سگگیز ایدی دا.
- نئجه اولا بیلر؟ بلی؟
نئچه آن اوتاغین بیر بوجاغینا ساپلانیب[خیره اولوب] سونرا سئوینج له!
- یاخشی بللی‌دیر، سگگیز ترسه دوشر اولار یئددی. یوخسا یوخ؟
یوموشاق‌جا جاوابینی وئریرم.
- بلی، دومبالاق آشیب یئددی اولا بیلر. دومبالاق، ترسیته.
- دوغرودور.
- آنجاق یئددی نه ایش ائتسه‌ده دوققوز اولا بیلمز، اولار؟
- نییه، اولا بیلر اولدوغو کیمی اوزانیب، بیر اولوب، اوندا باشینی اگیب، گیرده‌له‌نیب، دوققوز اولار.
برک بیر یوموروق بؤیرومه ده‌ییب، یئریمدن آتیلدیم.
- آخماق آدام، اؤزونو سه‌ری. اولا بیلمز. آنجاق من بو کلک‌دن باش چیخارتمالی‌یام. بلی، بو آرادا بیر غریبه سیرٌ واردیر. بیر جادو-مادو ایشده‌دیر.
آناما ساری قاییدیب، قُوْن‌دان[گؤز ببه‌گیندن] چیخمیش گؤزلر ایله اونا سانجیلیر[خیره اولور]. یاواشجا گؤزلوگون چیخاردیب، دفترین آراسینا قویور.
- آرواد باخ گؤروم، بو ایش، سنین ایشین اولمایا؟
- نه دئییرسن کیشی، لاپ دلی اولدو ها!
- هه اؤز جانین اوچون، فیکر ائدیرم هامیسی سنین گوناهیندیر. نه ائدیب‌سن؟
- ال چک گئت ایشینه. ایندی هرنه‌یی منیم بویونوما ییخماق ایسته‌ییرسن؟
- نه‌یه بو ایشی ائدیم؟
- ایداره‌نین ایشی‌نی ائوه گتیرمه‌یم دئیه.
- آمان آللاه، داها نه‌لر ائشیتمه‌یه‌جه‌یم کى.
آیاغا قالخیب، تله‌سیک آنامین توک‌لرین‌دن یاپیشیب، اوتاغین دؤوره‌سینده سوروتله‌ییر، هردن بیر چیگین‌لرینین اورتاسیندان برک یومروق چالیر.
- اؤلدوره‌جه‌یم! اؤلدوره‌جه‌یم! گره‌ک دئیه‌سن، دوزونو دئ.
آجیق لا آرایا آتیلیرام. آنامی آتامین الیندن قورتاریرام. آنام اوجادان آغلایا- آغلایا دالبادال قارغیش ائدیر.
آنام چادیراسین گؤتوروب، قاپینی آچیب ائشیگه چیخدی. تله‌سیک آرخاسیجا قاچدیم. آنام آغلایا-آغلایا قاییدیب، پنجره‌دن حیطه ساللانان آتاما:
- سنی یاریمایاسان کیشی. یاخشی عؤمروموزون سونوندا بو قاری واختی امه‌ییمی اووجوما قویدون. فیکر ائدیرسن اسیر توتوبسان؟ گئدیرم قارداشیم ائوینه.
آتام اوجا سس‌له باغیردى:
- هانسی قبیره گئدیرسن گئت، اؤله‌سن سنی، هرکیمسه ایداری ایشلرده موداخله ائدیرسه، گؤره‌جه‌یی بودور.
چالار ساعاتیمیز[شماطه دار ساعات] 12 دفه زنگ چالیر. اوزه‌رینده‌کی که‌کیللی[کاکلی]، اون‌ایکی دؤنه[دفه] آغزین آچیب یومور. قونشونون خوروزونون سس ایله که‌کیللی‌نین سسی قاتیشیر. من قوناق اوتاغیندا اوتوروب، سیغار[سیقارئت] چکیردیم، بیرآن قاپی آچیلدی، آتام، چاشقین- چاشقین ایچه‌ری گیردی. اللری دؤشونه قویوب، اونومده دیز چؤکور.
- "اجل حضرت‌لری! ریجا[خاهیش] ائدیرم، منیم سون مودافعه‌مه دقت ائده سینیز، من آجیناجاقلى[فلک وورموش] امکداش‌دان[کارمنددن] آرتیق بیرزاد دئییلم. بیر عؤمور، تام فداکارلیق‌لا، مالیه حئساب‌لارینی سال- چیخ ائتمیشم. آللاه شاهید‌دیر، بوگونه‌دک ان کیچیک خلاف ایش‌ده ائتمه‌میشم. ایندی‌یه‌دک منیم آیاغیم بورالارا چاتماییب‌دیر. من تام شرافت‌له یاشامیشام و یاشایاجاغام. بیلمه‌ییرم نه اولدو بئله دوروما[وضعیته] دوشدوم. بیلیرم‌ده قانون کیمسه‌نی باغیشلاماز، عدالت هامینی توتاجاق، آنجاق بو دفعه، گوناه او قورخمالی آرواد ایله بوینو یوغون اوغلومدادیر کى بئله اولدو. من، جزا چکمک‌دن قورخوم یوخدور، فقط آبیرسیزلیق‌دان قورخورام. منی اوشاقلارینیزین باشینین تصدقی اولاراق بوراخین، قویمایین هر کیمسه‌نین یوخسا آلچاغین یانیندا آبیریم آرادان گئتسین. منیم آدیمی قزئته‌لرده یایمایین، من یازیغام، مین جوره یازیقلیق چکمیشم. آنجاق هئچواخت، آبیرسیز اولمامیشام. منی آبیرسیزائتمه‌یین. ریجا ائدیرم، ریجا ائدیرم، منیم اؤده‌ویمى[تکلیفیمى] بللی ائدین."
منیم آیاقلاریمی قوجاقلاماق ایسته‌ییر، قالدیریرام. منیم آغایانا[آمرانه] سس‌یم اوتاقدا دولاشیر:
- سیزین گوناهینیز یالنیز[فقط] بیزیم امرلریمیزی آپارماماغینیزدیر.
- من یالنیش[سهو/اشتباه] ائلیرم. هرنه سیز بویورسانیز بیربه‌بیر ائده‌جه‌یم.
- بئله دیرسه، لاپ ایندی، بیر آسپرین حببی آتیب، راحاتجا یاتاجاقسینیز.
آتام باش اوستونه-باش اوستونه دئیه‌رک، اوتاقدان ائشیگه چیخدی. نئچه دقیقه‌دن سونرا سینه-سینه کئچه‌نه‌یه[ دهلیز/راهرو] گیردیم. آتامین خورولتوسو اوتورما اوتاقیندان اوجالیب‌دیر، بللی اولمایان یئردن ایسه بیر که‌کیللی‌نین سسی قولاغا چاتیر.
Qulamhüseyn saidi
غلامحسین ساعدى: دوغوم 13 چییله(دى) 1314 تبریز/ اؤلوم: 2 آذر 64 پاریس
