کامپیوترده ایشله‌ین یازارلارا خبردارلیق

زادی سمیت‌ین 10 قایداسی

کؤچورن: حسین واحدی

زادی سمیت[Zadi Smit] مشهور بریتانیا‌لی یازیچی، ائسسئیست[مقاله یازان] و حیکایه یازاری‌دیر. 1975-جی ایلده لوندوندا دونیایا گلمیش زادی سمیتین اصل آدی سادی اولوب. او اؤز آدینی 14 یاشیندا ایکن دییشدیریب. اوشاق‌لیق‌دان ایستئپ رقص‌لری ایله مشغول اولوب، سونرا‌دان موسیقی‌لی تئاتر آکتریساسی[اویونچوسو] اولماق آرزوسوندا اولسا دا، کئمبریج اونیوئرسیتئتینده[بیلیم ‌یوردوندا] اینگیلتره ادبیاتی اوزره تحصیل آلیب. طلبه‌لیک[اؤیرنجی‌لیک] ایللرینده جاز موغننی‌سی کیمی فعالیت گؤسترمیش‌دیر.

اونیوئرسیتئت ایللرینده حیکایه‌لر یازان سمیت اونلاری چاپ ائتدیرمکله ناشیرلرین دقتینی اؤزونه چکیر و بونونلا دا، رومان یازماق تکلیفی آلیر. بئله‌جه “آغ دیش‌لر” رومانی 2000-جی ایلده چاپ‌دان چیخدی و بیر سیرا ادبی موکافات‌لارا لاییق گؤرولدو. بوندان سونرا سمیتین داها اوچ رومانی نشر اولوندو (اونلاردان سونونجوسو 2012-جی ایلده چاپ اولونوب). 2006-جی ایلده ز. سمیتین “گؤزل‌لیک حاقیندا” رومانی اورانژ موکافاتی‌نین قالیبی اولموش‌دور.

زادی سمیتین “آغ دیش‌لر” رومانی “تیمئ” ژورنا‌لی‌نین 1923-جو ایلدن 2005-جی ایلدک یازیلمیش 100 ان یاخشی اینگیلیس دیل‌لی اثر سیاهی‌سینا داخیل ائدیلمیش‌دیر.

دیغیر دول/ حسین واحدى

اوغلوم آراز، «آتا، آتا، گل منی پارکا آپار، چرخ سوروم.» دئییب، زور ایله بیلگی سایارین باشیندان آییردى. اینترنتدن چیخیب، بیلگی سایاری سؤندوروب، آرازلا بیرگه «ائلیمیز» پارکینا گئتدیک. پارکین کوچه‌میزدن ایکی خیاوان آراسی وار ایدی. او آرانی‌دا آراز چرخی سوره‌رک پارکا چاتدیق. گئدیب پارکین بؤیوک حووضونون یانینداکی صندلده اوتوروب، آرازین چرخ سورمه‌سینی ایزله‌دیم. اونوتمامیش دئییم: آرازین یئددی یاشی واردیر.

آراز حووضون یانیندان اوزاغا گئتمه‌یرک اورالاردا فیرلانیردی. گؤزومو بویان-اویانا آتیب اورا گلنلره باخدیم. بیری دیزی اوستو بیلگی سایار ایله باشین قاتمیشدی. بیری کتاب اوخویوردو. بیری سئوگیلیسی ایله دانیشیردی و…. آراز ایسه سئوگی ایله چرخ سوروردو.

اونلارا باخا-باخا اؤز  اوشاقلیغیم گؤزلریمین قاباغینا گلدی. کوچه‌ده یئددی داش، پیلله‌دسته، شعبه-شعبه، زو- زو، … اویونلارین اوینایاردیق. او اویونلارین یانیندا ان چوخ سئودیگیمیز باش قاتما «دیغیر دول»ایدی. کوچه‌میزده یئددی-سگگیز ائو وار ایدی. هر یئر تورپاقلیق‌ایدی. اون یولداش ایدیق. آنجاق، یالنیز اوچوموزون دیغیر دولو وار ایدی. او اوچ نفرین، بیری ده من‌ایدیم. یولداشلاریمین ایچینده «بایرام» ایله هامیدان چوخ صمیمی‌ایدیک. آتا-آنالاریمیز قویسایدیلار گئجه‌نی ده کوچه‌ده دیغیر دول‌لاریمیزلا اوینایاردیق. دیغیر دول بیزه تکجه چرخین بیر تکری دگیلدی. او، دونیا ایدی بیزیم اوچون.

گونلرین بیرینده، یئنه دیغیر دول یاریشی قویموشدوق. ساعاتلارجا اوینایاندان سونرا بایرام ایلکین اولدو. پول ییغیب بیله‌سینه کانادا آلدیق. اوست-باشیمیز بوتون توز-تورپاق اولوب آلنیمیزدان تر سوزوردو. آنجاق، دیغیر دول سورمکدن دویمایاراق، یئنه اویناماقدان ال چکه بیلمه‌ییردیک. گون باتیب، آی گلمیشدی. اوزاقدان بیر کیشی بیزه ساری گلیردی. بیزه یاخینلاشاندا آتامدیر گؤردوم. گؤزلری باشینا چیخمیشدی. یاخینیما گلیب، «هئچ بیلیرسن ساعات نئچه‌دی؟ نه زامان ائوه دؤنه‌جکسن؟ گل جهنم اول گؤروم!»-دئییب، قولومدان یاپیشیب سوروتله‌یه-سوروتله‌یه، ائوه سارى آپاردی. بیر الیم ایله دیغیر دولومدان یاپیشمیشدیم. یاری یولدا آتام دیغیر دولا باخیب الیمدن آلیب، گوجو وارکن تولازلادی. روحوم بدندن آیریلدی، ساندیم. آغلامایا باشلاییب، «آتا، نه‌دن آتدین؟ قوی گئدیم گتیریم. سن آللاه!»-دئییب دیغیر دولا ساری قاچماق ایسته‌دیگیمده، آتام یئنه الیمی توتوب قولاغیمین دیبین قیزدیردی! سونرا یئنه قولومدان یاپیشیب ائوه آپاردی.

ائوده، شام یئمه‌میش یاتدیم. صبح آتام ایشه گئدندن سونرا، کوچه‌یه گئدیب، هر یئری آختاردیم، آنجاق، دیغیر دولومو تاپا بیلمه‌دیم. ائوه سارى قاییتدیم. یولدا، اوشاقلار اویناماق اوچون منی ده چاغیردیلار. آنجاق اونلاری سایماییب، ائوه گئتدیم.

 آنام نه قدر، «نه اولوب؟ نه‌دن توموبسان؟ کیمله ساواشیبسان؟ … »-دئدی. هئچ زاد دئمه‌دیم. اوتاغا گئدیب، دیزلریمى قوجاقلاییب، سس‌سیزجه آغلاماغا باشلادیم. اوره‌گیم پارتلاماق ایسته‌ییردى. بیلمیردیم نه ائدم. گئجه-گوندوزوم الدن گئتمیشدی. دونیادا یاشاماق ایسته‌میردیم.

ایکی گون بئله کئچیب، گئتدی. آنام گلیب، دیله توتماق ایسته‌دی. بوغازیم پارتلاییب، آغلاماغا باشلادیم. آنام باغرینا باسیب، «یاشار بالام نه اولوب سنه؟ دئ گؤروم آنانا»-دئدی.

اوره‌کدن آه چکیب، «آنا، دیغیر دولوم! آتام دیغیر دولومو ائشیگه آتیب. من دیغیر دولومو ایسته‌ییرم.»-دئدیم. آنام ایسه باشیمی تومارلاییب، «اولسون، بیر دنه آیریسینی تاپاریق.»-دئییب، اوره‌گیمی یوموشالتمایا چالیشدی.

بیر یئددیجه دیغیر دولومو ایتیردیگیمدن کئچمیشدی. نئچه سفر بایرام قاپیمیزا گلمیشدی، آنجاق یئنه ائشیگه چیخمامیشدیم. اوره‌گیم چوخ داریخیردی. گون اورتا ایدى. حیه‌طده اوتوروب جوجه‌لریمه دن وئریردیم. بیردن قاپینین ایشگیلی آچیلدی. آتام ایدی. آیاغا قالخیب سلام وئردیم. یاخینیما گلیب، اوزومو اؤپدو.

‍-منیم گؤزل اوغلوم، سنه بیر زاد آلمیشام. بوگون چرخچی احمدین یانینا گئدیب اوندان بیر دیغیر دول آلدیم. گئت قاپینین دالیندان گؤتور.

ـ آتاجان چوخ یاشا.  سنى چوخ سئویرم. سؤز وئریرم یاخشی اوشاق اولام!

ـ سن یاخشیسان. لاپ یاخشی اولاجاقسان انشاللاه!

سئوینه- سئوینه کوچه قاپیسینی آچیب دیغیر دولو گؤتوروب بایرام‌گیلین قاپیلارینا ساری گئتدیم. گؤیلرده اوچوردوم. بایرام قاپیلاریندا تک باشینا اوتورموشدو. منی گؤردوگونده دیغیر دولا باخیب او دا سئویندی. ایکیمیز ده، دیغیر دوللاریمیزى سوره-سوره دیغیر دول میدانینا گئتدیک. ساعاتلارى بیلمه‌یرک، گونشین ساغ‌اوللاشما چاغیناجان، هئچ دایانمادان، اوینادیق. گونش بالا-بالا داغین دالیندا گیزلنیردى. بیز ایسه دونیامیز دیغیر دول‌دادیر دئیه هله ده اویناییردیق …

اوشاقلیق خاطره‌لریمده یاشاماقدان، آیریلماق ایسته‌مزدیم، آنجاق، آرازین بیر داها، «آتاجان» سسى ایله پارکا قاییتدیم! آراز، «آتا، من دوندورما ایسته‌ییرم.»-دئییب، الیمى توتدو. آیاغا قالخیب، دوندورماچى یانینا گئدیب، اوشاقلیغیمدان ایسه آیریلدیم…

كورسو باشی لارینی ایندیده یارادا بیله ریك

بایرام گلیر یاز گلیر، ائلیمیزه نغمه گلیر، ساز گلیر...

كئچمیشلرده، بایرام لاردا، شنلیكلرده و گئجه اوتورمالاریندا، ائل- اوبامیز، بیر یئره ییغیشیب، بیرلیكده، بایاتی لار، ناغیل لار، تاپماجالار ... سؤیله ییب، زامان كئچیرَرمیشلر. قدیم لرده، ایندیكینه تای، رادیو- تلویزیون، بیلگی سایار، اینترنت دن، ... خبر یوخویدو. آخشام اولدوقدا قهوه خانالاردان آشیق لارین سازلارینین سسی، گؤزل داستان لاری ایله بیرگه خاطیره لی چاغلار یاراداردیلار. ائولرده اوشاقلی- بؤیوكلو صمیمیت له، بیر- بیرلری ایله دانیشیب، یاشاییش لاریندان لذت آپاراردیلار.

بؤیوكلر، اوشاقلارا، كئچمیش دن، تاریخ دن سؤیله ییب، عیبرتلی ناغیل لار ایله حیكایه لر دئیردیلر. یاشلی لارین چوخو ایندیده او، یاددان چیخمایان كورسو باشی لارینین خاطیر ه لرینی، ایندینین بوتون ایمكانلاری ایله دگیشمزلر.

كورسو باشی، بیزیم فولكلوروموزدا اؤزونه مخصوص بیر یئری واردیر. بیر یئره ییغیشماقلار، اویونلار، دانیشیق لار و.... هر زامان قالارگی اولوب لار.

ایندیكی چاخیمیزدا، آخشام اولدوقدا، ائولرین چوخوندا، آتا، تلویزیونون خبرلرین ایزله ییر. آنا، ائوینه، اؤزونه نه آلیب، نه قالیری دوشونور. اوشاق ایسه، بیلگی سایاردا اویون اویناییر! نه كئچمیش دن خبر وار، نه تاریخ دن، نه فولكلوردان!

كؤرپه لر، اؤز لای-لای لاریمیزی ائشیتمك یئرینه، چین لی لرین، جور به جور سسلی اویونجاقلاری ایله اویناییب و یاتیرلار!

اوشاق لار اؤز حماسی و آدلیم قهرمان لاریمیزین آدلارین بیلمه دن، اؤزگه لرین كارتون لار ایله فیلم ایله بوی آتیرلار. مدرسه چانتالاری، دفترلری و ... خاریجی كارتون لارین شخصیت لرینین شكیل لری ایله دولوبدور! بیزیم اؤز كولتوروموز یوخدورمو؟ ، سوالی هئچ كیمین دوشونجه سینه گلمیر، ائله بیل؟!

زامانی دالی قایتارا بیلمه سك ده، اؤز كولتور ایله دب لریمیزی ساخلاماغا و گله جك نسیل لره تاپشیرماغی هر زامان ائده بیله ریك. كورسو باشی لارینی، ایندی ده یاراتماق اولار، ائولره شنلیك، صفا و صمیمیتی ایندی ده، قاتا بیله ریك. اؤز كولتوروموزو، دب لریمیزی، عادت- عنعنه لریمیزی ایندیده یاشادا بیله ریك.

بو گؤزل گونلرده، بیرده قاییدیب اوشاق اولاردیم یئرینه، اوشاق لیغیمیزی ایندی یه گتیرك!