◄███▓▒░░ -[ Xatirələr durağı ]- ░░▒▓███►

توركجه میزی قوروماق، آنادیلی بورجوموزدور

 یازان: حسین واحدی

اولو یارادان، اینسانلاری یاراداندا اونلارین دانیشدیقلاری اوچون دیلی پای وئریب و اینسانلارلا حئیوانلاری فرقلندیریب دیر. بیز موسلمانلارین قوتسال كیتابی، قورآن-دا ایسه بو دیل لر تانری-دان بیر بَلیرتج (نشانه) اولاراق گؤسته ریلیبدیر. بللی اولدوغو كیمی دیل تانری وریندن، چوخ اؤنملی ساییلیب و یوكسك یئره صاحیب دیر.

بوتون دیللر گؤزل دیر و یئرینده هامیسینا دَیر وئریب اونلاری قورویوب ساخلاماق بیز اینسانلار اوچون آغیر گؤرَودیر(وظیفه)–دیر. بونون یانیندا هر اینسانین اؤز آنا دیلی داها فرقلی و اؤنملی ساییلیر. اینسان اؤز آنا دیلینده دویغولارینی اوزه چیخاریب، اونلاری یاشادیر. آنا دیلینی بیلمه ین اینسان ایسه اؤز آنا دیلینده اولان دویغولاردان اوزاق قالاراق، اؤزگه دویغولاری ایله یاشایاجاق دیر! 

ایندیكی چاغیمیزدا آنا دیلینین یانیندا، هر اینسان دونیانین باشقا دیللریندن، بیر- ایكی سینی ایسه باجاراندا، دونیایا نئچه آچی-دان و نئچه یؤن-دن باخا بیلیب و نئچه اینسان ساییلیر. آمما آنا دیلین بیلمه ین ایسه، اون دیل بئله بیلسه ده، ظولوم آلتیندا یاشاییر. آنا دیلی بیر اینسانین وارلیغی ساییلاراق اونو بیلمه ین اینسان، اؤز وارلیغیندان اوزاق دوشه رك، آنا دیلینده اولان بوتون دویغولار ایله گؤزللیك لردن محروم قالیر. 

دونیانین او بیری اینسانلارینا تای بیزم ده، اؤز آنا دیلیمیز واردیر. بیزیم آنا دیلیمیز اولان توركجه (آذربایجان توركجه سی)، دونیانین گوجلو، گؤزل، قایدالی و دَیرلی دیللریندن ساییلاراق، یاشاماقدادیر. بیز ایسه اونو یاشاتمالیییق. اؤنجه اؤلكه میزین قانونوندان فایدالاناراق، اونو اوخول-لار ایله بیلیم یوردلاردا دیری ساخلاماق ان واجیب اولان دیر و بودا رؤیالاردان اوزاق قالان بیر زاد دئییل دیر. ایسلامی اؤلكه میزده بو ایمكان وار و تئز-گئج یاراناجاق دیر و بو ایشله تانری وَریندن وئریلن پای-ا یییه (صاحب) چیخاجاییق.

اونون یانیندا ایندیكی دورومدا، یئتیری (رسانه)-لرین هامیسیندا، اؤزللیك له رادیو-تلویزیون دا، توركجه میزی تمیز و دوزگون دانیشماق ایله، دیلیمیزه بیر آیری یاردیم ائده بیله ریك. تأسفله بو ایكی یئتیری (رسانه) ده، اؤزللیكله اوستانی شبكه لرده (آذربایجان تورك لری یاشایان اوستان لارین شبكه لرینده) توركجه میزه هر دیلدن بیر آز قاتیب یئنی بیر دیل یارادیب لار و یقین اولاراق كوتله نین ده (مردم) دانیشیغیندا تأثیر قویولور.

گؤزل توركجه میز رادیو-تلویزیون دا دوغرو-دوزگون و تمیز دانیشیلسا، یوزده-یوز كوتله نین ده دانیشیغی دوزگون توركجه اولاجاق دیر. جمله نین سونوندا تكجه بیر توركجه فعل گتیرمه یه، توركجه دانیشماق دئمزلر!! گركلیدیر بونا چوخ دقت ائدیب دیلیمیزین آرادان گئتمه سینه یاردیم ائتمه یك. ایندیكی وضعیت ده توركجه كیتاب لار ایله نشریه لردن ایسه فایدالانا بیله ریك. بو ایشله هم اونلار آیاق اوسته قالار همده توركجه میز یاشایار.

اؤزوموز ایسه دانیشیغیمیزا دقت ائتمه لیییك، نه زامانادك دیلیمیزه خور گؤز ایله باخا جاییق؟ ندن توركجه دانیشاندا جمله میزین چوخونو باشقا دیلده دئییریك، بودا كیلاسمی؟ منجه كیلاس و افتخار، توركجه میزی دوزگون دانیشماقدادیر. پیس عادت لریمیزدن بیری عددلری، بویالاری و... باشقا دیلده دئمك دیر. تورك، توركجه!! دانیشاندا اؤلكه ده یاشایانلارین هامیسی نه دانیشدیغینی آنلایا بیلیر و اودا توركجه میزه هر دیلدن قاتماسی ندنی (سببی) دیر. همن آدام باشقا دیلده دانیشاندا چالیشیر هم تمیز، همده لهجه سیز دانیشسین!! و بیری بیلمه دن آیری بیر دیلین كلمه سین او دیله قاتاندا، ایش گولمه یه چكیر!

دیلیمیزین آرادان گئتمه سی ائله بو عددلر ایله بویالار و جمله میزده تكجه توركجه بیر فعلی ایشلتمك دن باشلاییر، نه زامانا كیمین، بیر-بیریمیزه، واز گئچ نه اولاجاق -دئیه جه ییك؟ دوروم بئله گئدیرسه، ساباح دیلیمیزدن قورو بیر آد قالار!!

دیلیمیزی قوروماق ایسته ییریك سه، بوتون دَیرلی یازیچیلاریمیز، تمیز و توركجه قیرامئرینده یازمالیدیرلار. ان اؤنملی سی، كه/كی، اگر، چونكی، آیا و... كلمه لرینی قوللانماق لا دیلیمیزه آغیر بیر ضربه وورماغا داوام ائدیریك. آمما اونلاری دیلیمیزدن آییرماق لا دیلیمیز داها گؤزللشه جك دیر. بو ایش ایسه یازیچیلاریمیزین وظیفه سینی آغیرلادیر. اونلار توپلومون آیدینی اولاراق، دیلیمیزی جانلی و تمیز یاشادیب، ساخلاماسی اوچون داها چوخ چالیشیب، زحمت چكمه لیدیرلر. 

دیلیمیزی یاشاتما، یئرلرین بیری ایسه اینترنت دیر. وبلاگ لار ایله سایت لاریمیزدا توركجه میزه اؤزل یئر وئریب اونو قوللانماق لا بیر آیری یاردیم ائده بیله ریك.

بو قیسا یازیدا ایسته ییم آنا دیلیمیزی قوروماغی خاطیرلاتماق دیر و هر بیر آذربایجان توركونه اؤز دیلینی قوللانماق و اونو یاشادیب گله جك نسیل لریمیزه ساخلاماق، آنا دیلی بورجودور. اومود ائدیرم دیلیمیز یاشام بویو یاشایاجاق دیر.

كورسو باشی لارینی ایندیده یارادا بیله ریك

بایرام گلیر یاز گلیر، ائلیمیزه نغمه گلیر، ساز گلیر...

كئچمیشلرده، بایرام لاردا، شنلیكلرده و گئجه اوتورمالاریندا، ائل- اوبامیز، بیر یئره ییغیشیب، بیرلیكده، بایاتی لار، ناغیل لار، تاپماجالار ... سؤیله ییب، زامان كئچیرَرمیشلر. قدیم لرده، ایندیكینه تای، رادیو- تلویزیون، بیلگی سایار، اینترنت دن، ... خبر یوخویدو. آخشام اولدوقدا قهوه خانالاردان آشیق لارین سازلارینین سسی، گؤزل داستان لاری ایله بیرگه خاطیره لی چاغلار یاراداردیلار. ائولرده اوشاقلی- بؤیوكلو صمیمیت له، بیر- بیرلری ایله دانیشیب، یاشاییش لاریندان لذت آپاراردیلار.

بؤیوكلر، اوشاقلارا، كئچمیش دن، تاریخ دن سؤیله ییب، عیبرتلی ناغیل لار ایله حیكایه لر دئیردیلر. یاشلی لارین چوخو ایندیده او، یاددان چیخمایان كورسو باشی لارینین خاطیر ه لرینی، ایندینین بوتون ایمكانلاری ایله دگیشمزلر.

كورسو باشی، بیزیم فولكلوروموزدا اؤزونه مخصوص بیر یئری واردیر. بیر یئره ییغیشماقلار، اویونلار، دانیشیق لار و.... هر زامان قالارگی اولوب لار.

ایندیكی چاخیمیزدا، آخشام اولدوقدا، ائولرین چوخوندا، آتا، تلویزیونون خبرلرین ایزله ییر. آنا، ائوینه، اؤزونه نه آلیب، نه قالیری دوشونور. اوشاق ایسه، بیلگی سایاردا اویون اویناییر! نه كئچمیش دن خبر وار، نه تاریخ دن، نه فولكلوردان!

كؤرپه لر، اؤز لای-لای لاریمیزی ائشیتمك یئرینه، چین لی لرین، جور به جور سسلی اویونجاقلاری ایله اویناییب و یاتیرلار!

اوشاق لار اؤز حماسی و آدلیم قهرمان لاریمیزین آدلارین بیلمه دن، اؤزگه لرین كارتون لار ایله فیلم ایله بوی آتیرلار. مدرسه چانتالاری، دفترلری و ... خاریجی كارتون لارین شخصیت لرینین شكیل لری ایله دولوبدور! بیزیم اؤز كولتوروموز یوخدورمو؟ ، سوالی هئچ كیمین دوشونجه سینه گلمیر، ائله بیل؟!

زامانی دالی قایتارا بیلمه سك ده، اؤز كولتور ایله دب لریمیزی ساخلاماغا و گله جك نسیل لره تاپشیرماغی هر زامان ائده بیله ریك. كورسو باشی لارینی، ایندی ده یاراتماق اولار، ائولره شنلیك، صفا و صمیمیتی ایندی ده، قاتا بیله ریك. اؤز كولتوروموزو، دب لریمیزی، عادت- عنعنه لریمیزی ایندیده یاشادا بیله ریك.

بو گؤزل گونلرده، بیرده قاییدیب اوشاق اولاردیم یئرینه، اوشاق لیغیمیزی ایندی یه گتیرك!

یولداشلیق!

گونش چیخدی، بیری وارییدی، یوخودان دوردو، یئمه یین یئدی، رادیو دینله دی، ماشینین یودو، یول لارا چیخدی، شهردن قاچدی، دینج یئر تاپدی، بیر چای قیراغی، اوجا بیر آغاج، كولگه سی واردی، یولداشلیق ائتدی، آغاج كؤلگه سین وئردی، یوخویا باتدی، دینج جه یاتدی، سونرا اویاندی، یئمه یین یئدی، آغاج دیبینه زیبیلین تؤكدو، دوغا باخیردی، قوش لار اوخوردو، آغاج كولگه سالیردی، بیری بیچاغین تاپدی، آغاجی اویدو، یادیگار قویدو، آغاج آغلادی، بیری بیلمه دی، وفاسیز چیخدی، دوستونو ییخدی، ییغیشدی گئتدی،‌ائوه یئتیشدی، گونش ده باتدی، بیری ده یاتدی..

حسین واحدی

بوردا گونش ایشیق سه په لیر...

ائشیكدن ائوه یئنی گلمیشدیم، رادیونو آچدیم، دالغالاری گزیب «رادیو گجیل»ی تاپدیم، «مسعود امیر سپهر»دن «تیراختور» ماهنیسینی یاییردی، گئدیب اؤزموه چای دمله ییب اوتاغیما قاییتدیم، آذربایجان گونشی درگیسینیده، بیلگی سایارین ماساسی اوستوندن گؤتوروب یارپاقلاماغا باشلادیم، رادیو گجیل منیم ان سئودیییم رادیودو و اونون وئرلیشلرینی الدن وئرمه رم...

رادیو، گؤزلجه وئرلیشلر یاییردی، ماهنی قورتولاندان سونرا، «پیس اوشاق» وئرلیشی باشلادی، بو وئرلیش طنزییله توپولمدا (جامعه ده) اولان اولایلاری (حادثه لری) بیلدیریردی و هر گون قوناق لاریدا اولاردی، بو گونون قوناق لاری، «علی تشنه دل» و «علی فرهاد» جینابلارییدی و یارارلی (فایدالی) سؤزلر دانیشیردیلار، اونلار دانیشا – دانیشا منده اؤزومه یاخشی قوللوق ائدیردیم، چای ایچیب، كئیك یئییردیم، وئرلیشین یاریلاریندا، آپاریجی شهر ایچینده اولان خبرچی لرییله جانلی باغلانتی قوردو و وئرلیشین اوستا خبرچی لریندن اولان، «ساناز شهابی» یولداشلارییلا بیرلیكده، راپور وئریردیلر، بو گونون راپورو ائشیتمز (ناشنوا) اینسانلار نجور شهریمیزده چتینلیكلرله یاشاییرلاری ائشیدنلره یئتیریردیلر، آپاریجی گؤزل سسی ایله بعضی دقیقه لرده آذربایجانیمیزین یئنی و اسكی شاعیرلریندن شعرلر اوخویوردو، من بو آن لاری و خاطیره لری اونودماق بئله ایسته میرم، وئرلیش (رادیو و یا تلویزیون برنامه سی) سونوندا آذربایجان ناغیللاریندان بیرین سؤیله ییب سونرا بایاتی فال ایله بیتدی، بو گون منه بو فال چیخمیشدی:

من عاشیق، یاتان هانی     گئجه لر یاتان هانی

وفالیلار یولوندا             جانینی ساتان هانی

یازان: حسین واحدی