كریم گول اندام (اورمولو شاعیر) شهامت-له دانیشیقدا:
گنج لریمیز، فایداسیز تعصب لاردان اوزاق قالمالیدیرلار



 دانیشیغی آپاران: حسین واحدی

«آفتاب آذربایجان» درگیسینین ایشیغی سؤنمه یه جك



یازماغی رسمی اولاراق، بو نشریه دن باشلادیم و بونا هر زامان فخر ائدیب، ائده جه یم. تأسف له بو گوجلو و چوخ سئویلیب، چوخ یانداشلی درگی كادرین دَییشه رك، كئچمیشده كی كیمین چیخمایاجاق. بو آجی خبر بوتون آذربایجان ادبیاتینا ماراقلی اولانلاری راحاتسیز ائتدی. اوره ییم دولودور و یازماق چتین، یالنیز دئیه بیلرم: بو گونش پارلاق قالاجاق.

آشاغیدا بو درگینین دَیرلی باش یاانینین اورك سؤزلرینی سیزلرله پایلاشیرام، لوتفن سونونادك اوخویون:

الوداع دئمیرم گؤروشه جه ییك

آفتاب آذربایجان، آذرگون، آذربایجان گونشی و هر اسمی كه برایش گذاشته بودند و یا گذاشته بودید، دیگر همانند گذشته نخواهد درخشید. آفتاب آذربایجان منتشر خواهد شد اما نه با كادر فعلی، با كادر جدید و متفاوت.

از جزئیات فشارهایی كه بود سخن نخواهم گفت. چراكه همه شما به این مسائل عادت كرده‌اید و حدسهای درستی خواهید زد. اصولاً همه اعضای كادر قبلی آفتاب آذربایجان سالها بود كه خود را برای اینچنین موقعیتی آماده كرده بودند. نشریه ای كه بیشترین مخاطب را جذب كند، توركی بنویسد و مختص آذربایجان باشد، مستقل باشد، به نسبت دیگر نشریات آگهی بیشتری داشته و كلفت تر باشد، مرتب منتشر شود، قیمتی در حد نشریات سراسری بزند و بفروشد و … اینچنین نشریه ای همیشه یك استرس پشت سرش دارد. اینكه تا كی دوام می‌آورد!!

من به شخصه اعتقاد دارم ما در این پنج سال كه متأسفانه امكان نشد حتی شماره سالگرد ششمین سال را منتشر كنیم، هر آنچه كه در توانمان بود، برای انتشار نشریه به بهترین شكل ممكن انجام دادیم. می‌دانم كه همكارانم و خوانندگان نشریه نیز اكثراً این گفته را تأیید خواهند كرد. مخاطب بالای نشریه گواه این موضوع است. نشریه ای كه در این دوره 500 تیراژی مطبوعات استان، حدود سه هزار نسخه فروش داشت و هر شماره پی دی اف آن بیشتر از 3000 بار دانلود می‌شد و هر جلدش توسط چندین نفر خوانده می شد. مقدار مخاطب به یك طرف، كیفیت مخاطب نیز قابل توجه بود. مخاطبان گسترده از سواد ابتدایی تا استادان بزرگ، از كودك و نوجوان تا كهنسال، از قشر ضعیف جامعه تا قشر مرفه، همه خواننده این نشریه بودند و اغلب هم خواننده دقیق. آنچنان دقیق كه گاهی اس ام اس هایشان نكته‌هایی را می‌گفت كه خودمان نیز متوجهش نشده بودیم. ما در این پنج سال دروغ ننوشتیم، چاپلوسی نكردیم، اشتباه عمدی نداشتیم، صمیمی بودیم و ارتباط دو‌طرفه با مخاطب داشتیم. بدون شك نتیجه نظرسنجی از مردم در نمایشگاه كه نقاط قوت نشریه را بیان دردهای آذربایجان به زبان ساده، نوشته شدن به زبان توركی، پرداختن به آذربایجان و صمیمی بودن، صادق بودن و ارتباط با مخاطب می‌دانستند بر این گفته من مهر درستی خواهد زد. ما در این پنج سال رسالتی كه در بین مطبوعات استانی فراموش شده بود را انجام دادیم. در دورانی كه نود درصد مطبوعات رپرتاژنامه شده و فقط از مسئولان استانی تمجید می كردند، با آشیق ها مصاحبه كردیم، از كسانی نوشتیم كه عمری را صرف كاری كرده بودند و فراموش شده بودند، هنرمندان، نویسندگان و قهرمانان را معرفی كردیم، مردم عادی را به صفحات نشریه آوردیم و حرفهایشان را چاپ كردیم، آثار و مكانهای تاریخی را معرفی كردیم، از شخصیتهای تاریخی نوشتیم و كتاب معرفی كردیم. ظاهراً گناهی كه نابخشودنی است.

آفتاب آذربایجان همانطور كه خود رشد می كرد، كلفت تر می شد، تخصصی تر می شد، باعث رشد نویسنده‌هایش و مخاطبانش نیز شده بود. اغلب نویسنده‌های نشریه و همكارانمان كار جدی مطبوعاتی خود را از آفتاب آذربایجان شروع كرده و هر كدام امروزه تبدیل به نویسنده‌هایی صاحب نام شده اند. شاید بتوان آفتاب آذربایجان را یك آكادمی آماتور نامید. از بین خوانندگان نشریه عده زیادی جرأت دست به قلم بردن پیدا كردند و بعضی‌ها حتی نویسنده ثابت آفتاب آذربایجان شدند. همین خود برای ما افتخار است و نشان اینكه رسالت مطبوعاتی مان را به درستی انجام داده‌ایم. چه سعادتی از این بالاتر كه بسیاری با خواندن آفتاب خواندن و نوشتن زبانی را آموخته اند كه كلاسی برای آموزشش نداشته‌اند و قلمی به دست گرفته‌اند كه جرأت به دست گرفتنش را نداشتند. تنها دلخوشی من همین می‌تواند باشد كه امیدوار باشم با این وداع قلم از دست این افراد نیفتند و این موضوع دلسردشان نكند. شاید حافظه‌ام به تمامی یاری نكند اما از ابوالفضل ثوابی یا همان پیس اوشاق كه می‌تواند عزیز نسین آذربایجان باشد، از یاسر ارتشی یا همان میرزاآغا گولشچی كه ذهنش خلق شده است تا متفاوت بیندیشد، از حسن مرادی كه مطمئنم در آینده نزدیك به یكی از نویسندگان قدر آذربایجان بدل خواهد شد، از مریم چرخ انداز كه قلم و ذهن خوبی برای نوشتن و ترجمه كردن دارد، از ساناز شهابی كه استاد انجام دادن كارهای غیرممكن است، از پدرام بگلو كه می‌دانم شروع به نوشتن یك كتاب تاریخی كرده است، از هادی نظری كه سرش برای نوشتن درد می كند، از حسین واحدی كه هر روز نوشته هایش بهتر می شود، از آتیلا سلمانی كه ذهن متفاوت اندیش گرافیكی فوق‌العاده اش را همه می‌شناسیم، از افخم ابراهیمی، شیوا حاجی محمدی، صیاد فیضی، یعقوب كامرانی، لیلا چرخ انداز، واله شیری، میرهدایت سید مرندی، جواد آقایاری، اصغر اسدی، سهیلا صدیقی، ثریا قاسم زاده، هادی درخشان، وحید چیره دست، رقیه كبیری، امید بنام، حمید والایی، فریدون مصطفی پور، سهند نظمی، ملیحه عزیزپور و از سایر نویسندگان و خوانندگان از قلم افتاده نشریه تشكر كرده و درخواست می‌كنم قلمشان را زمین نگذارند.

«چیلله گئجه سی» سنی گؤزله ییریك!

آی چیلله چیلله قارداش        آتین قمچی‌له قارداش

بیر گلدین دانیشمادیق          قلبیم آچیلا قارداش

آذربایجانین ان گؤزل و سئوملی دب لریندن بیری «چیلله گئجه سی»-دیر. چیلله گئجه سی ان قدیم دبلریمیزدن دیر. بؤیوكلو-كیچیكلی بو گئجه نی سئویب، ائلین لاپ بؤیوگو اولانین ائوینه ییغیشیرلار. چیلله گئجه سینده حالوا، میلاق،بادام، باسلیق، جئویز-كیشمیش، قارپیز و... اؤزلرینه مخصوص یئرلری واردیر. كئچمیش ده، ایندیكی ایمكانلارین اولمادیغی اوچون و گئت-گلین چتینلیغینه گؤره، یای مئیوه لرین، خوصوصی ایله قارپیزی، سامانلیقدا و سرین یئرلرده ساخلایاردیلار.

چیلله گونو، «چیلله لیك آلماق» ایسه گؤزل دبلردن دیر. چیلله گئجه‌سی اوغلان ائویندن آداخلی قیزا چیلله‌لیك گؤندریلر، دئمه‌لی چیلله گئجه‌سینه عایید یئمكلر او جمله‌دن: پشمك، قوووت، حالوا، قورو یئمیشلر، نار و ان واجیب اولان چیلله قارپیزینی (عموما بزه‌یه رك)، بیر خونچادا توپلانیب، آخشام باشی قیز ائوینه گؤندریلر. ائولندیكدن سونرا دا بیر نئچه ایل قیز گلینه چیلله‌لیك گئدر، آمما بو دؤنه خونچا اوغلان ائویندن دئییل، قیز ائویندن گؤندریلر. قیزین آتا-آناسینا گؤره بو هدیه‌لر اوغلان ائوی یانیندا قیزلارینین باش اوجالیغی ساییلیر.

كئچمیش لرده بو دب لر تشریفات دان اوزاق اولاراق داها چوخ صمیمت لرله قورولاردی. كورسو باشینا توپلانیب، قدیم ناغیللاریمیز دئییلردی. تاپماجا سؤیله مك، بایاتی دئمك ایسه بو گئجه نین اونودولماز ایشلریندن اولاردی. آمما تأسوفله ایندی او گونلردن فقط بیر قورو آد قالماق دادیر. بعضی لری بؤیوك ائوینه گئدیر، بعضی لری ایسه ائوده اؤز عاییله سینین یانیندا قالماغی خوشلاییر. بیر یئره ییغیشماق داها خوش و سئویملیدیر. قوهوم لار بیر-بیرینی گؤروب، كوسولو اولانلار ایسه باریشیب، بؤیوگ ایسه یوخلانیلیر. تشریفادان اوزاق دوشسك بو قدیم دب خاطیره لی اولوب، كولتوروموزده دیری قالاجاق دیر. ائوده اوتوروب تلویزیون لا مشغول اولوب چیلله گئجه سی كئچیرتمكدن «چیلله گئجه سی» چیخماز. بیر آزجا اوره ییمیزی گئنیش لندیریب، تشریفاتی قیراغا قویساق، ساده یئمك لر ایله ده چیلله گئجه سینی توتا بیله ریك.

گؤزل گونلر بیزی گؤزله ییر. قالیب بیز دونیانی نجور توتاق. چیلله سنی گؤزله ییرم. سنین گلمه گینله ائلیمیزه شنلیك گله جك دیر... تئز گل!

 یازان: حسین واحدی

آذربایجان اوشاق ناغیل لاریندان

 تولكو و حاجی لئیلك

گونلرین بیر گونو بیر حاجی لئیلك ایله بیر تولكو قارداشلیق ائدیردیلر. اونلار بیر یئرده چیخیر، بیر یئرده گزیردیلر. بیر گون تولكو حاجی لئیله یه دئدی:

ـ قارداش، آخشام بیزه قوناق گلرسن؟

حاجی لئیلك او گون آخشامادك چؤرك یئمه دی، اؤزونو تولكونون قوناقلیغینا ساخلادی. آخشام حاجی لئیلك قارداشلیغی تولكونون ائوینه گلدی. تولكو دوردو بیر قازان دووغا بیشیردی. بیر بوشقابا تؤكدو، سوفره یه گتیردی. یئمه یه باشلادیلار. حاجی لئیلك هر دفعه دیمدیگینی اوزادانا آنجا بیرجه دوگو گؤتوره بیلیردی. او، بئش- آلتی – دوگو گؤتورمه میش تولكو دووغانی تامام یالاییب قورتاردی.

حاجی لئیلك آج قالدی. اؤز- اؤزونه دئدی: « یاخشی، آی تولكو، عوضینی سندن چیخارارام».

حاجی لئیلك او گئجه ساباحادك آجیندان یاتا بیلمه دی، قارنینی اوووشدورا- اوووشدورا قالدی.

بیر نئچه گون كئچدی. بیر گون حاجی لئیلك ده دووغا بیشیریب، قارداشلیغی تولكونو قوناق چاغیردی. حاجی لئیلك دووغانی بیر بارداغا تؤكوب سوفره یه قویدو. سونرا اوزو دیمدیگینی سالیب بارداقداكی دووغانی تامام ایچدی،  تولكو آنجاق بارداغین قیراغینا تؤكولنلری یالادی. او، گئجه آج- آجینا یاتدی. سحر تئزدن دئیینه- دئیینه اؤز ائوینه گلیب دئدی: «سندن منه قارداش اولماز، من سنی یئییم، سنده تاماشا ائله».

 بیر موددت كئچدی. تولكو اوره ییندن آجیغینی چیخارتمادی. بیر سحر تئزدن تولكو، حاجی لئیله یین یانینا گلیب دئدی:

ـ قارداش، اوره ییم برك داریخیر، دور گئدك گؤی چمنده بیر آز گزك.

حاجی لئیلك راضی اولدو. هر ایكی سی بیر- بیرینه قوشولوب، بیر چمنه چاتدی. تولكو دئدی:

ـ قارداش، گل بو چمنده بیر آز یاتاق.

یاشیل چمنده اوزاندیلار. تولكو اؤزونو یالاندان یوخویا ووردو. حاجی لئیلك، یوخویا تزه جه گئتمیشدی، تولكو بیردن یئردن قالخدی، حاجی لئیله گین بوغازیندان توتماق ایسته ینده، حاجی لئیلك اویانیب دئدی:

ـ قارداش نه ائله ییرسن؟

ـ تولكو دئدی: سنی یوخودا گؤرموشدوم، اونا گؤره سنی اؤپمك ایسته دیم.

 حاجی لئیلك اونون حیله سینی باشا دوشدو. اؤز- اؤزونه دوشوندو.

ـ « یاخشی، گؤرك كیم كیمی اؤلدورر».

او، تولكویه دئدی:

ـ قارداش، داها یاتمیرام، گل منیم قانادلاریمین اوستونه مین، هاوایا قالخاق، بیر آزدا گؤیده گزك، سونرا گلیب آرخایین یاتاریق.

تولكو حاجی لئیله گین قانادلارینین اوستونه میندی. حاجی لئیلك هاوایا قالخدی. بیر چوخ قالخاندان سونرا سوروشدو:

ـ قارداش نئجه گؤرونور؟

ـ خیرمان بویدا.

حاجی لئیلك بیر آزدا قالخیب سوروشدو:

ـ قارداش ایندی نجور گؤرونور؟

ـ تولكو دئدی:

ایندی هئچ گؤرونمور؟

ـ حاجی ائیلك دایانیب دئدی:

قارداش داها قانادلاریم آغریییر، دوش بیر آز دینجه لیم.

تولكو یالواریب دئدی:

ـ آی قارداش باشینا دؤنوم، قوربانین اولوم، من نه تهر دوشوم؟ آماندی منی آشاغی ایندیر.

حاجی لئیلك دئدی:

ـ قانادلاریم آغریییر، دوشمه سن سنی یئره سالاجاغام.

تولكو چوخ یالواریب، یاخاردی، گؤزلرینین یاشینی تؤكدو، آمما حاجی لئیله یی اوره یی یومشالمادی. حاجی لئیلك اونو توللاییب دئدی:

ـ حیله چی تولكو، بو منی یوخودا اؤپدویونون عوضیدیر.

تولكو یئره دوشوب، شیل- كوت اولدو. حاجی لئیلك ده بالالارینین یانینا گلیب، كئف له گون كئچیردی.

حاضیرلایان: حسین واحدی

قایناق:

آذربایجان اوشاق ناغیل لاری/ معصومه اژدری

معرفی مسجد جامع اورمیه

مسجد جامع یكی از آثار كهن و قدیمی شهر تاریخی اورمیه است و در خیابان اقبال قرار دارد. این مسجد در میان بازار قدیمی شهر واقع شده و یكی از اركان اصلی بافت قدیمی شهر است. برخی از محققین معتقدند این بنا ابتدا آتشكده بود و بعد از تسلط مسلمین ویران شد و سپس در قرن هفتم هـ . ق بر روی آن مسجدی ساخته شد. به اعتقاد این گروه از محققین سبك تزیینات، گچ بری ها، ستون بندی ها و طاق های مسجد عیناً شبیه به سبك معماری سلجوقیان است.

این مسجد دارای آثاری از دوره های مختلف است:

شبستان گنبددار قدیمی: هسته اولیه بنا را این مجموعه تشكیل می دهد و حاوی كلیه مشخصات معماری اسلامی است. به احتمال قریب به یقین این بخش مربوط به دوره سلجوقیان (قرن ششم هـ.ق) به بعد است. محراب مسجد با گچ بری نفیس در این قسمت قرار دارد و در تاریخ 676هـ.ق- در زمان حكومت ایلخانان- به بهترین نحو ساخته شده است.

چهل ستون متصل به شبستان گنبددار: زمان ساخت آن جدیدتر از شبستان اولی به نظر می رسد و در خاك برداری از كف آن مقداری اشیای متعلق به دوره ایلخانان به دست آمده است. این چهل ستون به خاطر صدمات وارد ه چندین بار مرمت شده است.

حجره های قدیمی اطراف صحن مسجد: این حجره ها مربوط به اوایل دوره زندیه است. براساس سنگ نوشته موجود زمان احداث آن 1184 هـ.ق است.

بخش نوساز اطراف صحن: این مجموعه به جای بافت قدیمی ساخته شده و بیشتر مربوط به دو دهه اخیراست.

مصالح به كار رفته در اجزای مختلف ساختمان مسجد نیز متفاوت است. شبستان گنبددار و چهل ستون با دو نوع مصالح- قسمت تحتانی و قسمت های بالایی آن از آجر- ساخته شده است.

 از مهم ترین عوامل تزیینی مسجد كتیبه های كوفی دور گنبد و گچ بری محراب آن است.

منبع: میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی
----------------------------------------------------

عكس: حسین واحدی

فوتبالیست ها یئددیجه لیگینین 69-ونجو سایی سی یاییلدی!

كؤچمن قارانقوش

سون باهار گلمك اوزره دیر. یولداشلاریم دئییر: قالدیغیمیز یئردن باشقا یئره گئده جه ییك. آتامدان سوروشاندا: هاراگئده جه ییك؟ من تانیمادیغیم یئرلردن سؤز آچیر.

هردن اؤز- اؤزومه ائله داریخیرام! دئییرم نه اولار ائله بو یام-یاشیل یئرده قالیب یاشایاق. آمما آتام دئییر: بیر آیین ایچینده بورادان گئتمه سك هامیمیز سویوقدان اؤله ریك. قارانقوش لار ایسی یئرده یاشایارلار. ائلیمیزین بؤیوگو دئییب: ایكی گوندن سونرا اورمو گؤلونون یانینا گئده جه ییك. آتام دئییر، اورمو گؤلو، چوخ گؤزلدیر و اورادا آیاقلاری اوزون فیلامینقولار، ساری جئیرانلار، قوچ لار و... یاشاییرلار.

ایندی چوخ ماراقلی اولموشام تئزلیك له قالدیغیمیز یئردن اورمو گؤلونو گؤرمه یه گئدم...  كؤچمك گونو گلیب یئتیشمیشدی و یولداشلاریم ایله بیرلیكده بیر قیراقدا اوچماغا حاضیر اولموشدوق، ائلین بؤیوگونون اوچماغی ایله هامیمیز گؤیه ساری یوللاندیق، شهرلرین اوستوندن كئچنده اوشاق لارین هامیسی بیزه ال ساللاییردیلار و ائله بیل اونلار بیزیم له بیرگه اوچماق ایسته ییرلر...

یول چوخ اوزونویدو، آمما هئچ یورولماق بیلمه ییردیم، یالنیز اورمو گؤلونه چاتماق ایسته ییردیم، بؤیوكلو-كیچیكلی داغلاری، اورمانلاری، شهرلری آشیب گئدیردیك. گئتدیگیمیز یئره آز قالیردیق، آتام، آنام ایله بیر لیك ده یانیمدا اوچوردولار و من چوخ سئوینیردیم.

... اوزون یولجولوقدان سونرا، آرزیسین چكدیگیم یئره یئتیشمیشدیك، آمما اورمو گؤلو... اورمو گؤلو من آرزیسین چكن دئیلمیش، چوخ آغلادیم بورا گلدیگیمه، بورا چؤلدن باشقا بیر زاد دئییلمیش، آتام یانیما گلیب، آغلاما قیزیم بورا سولو بیر گؤلویدو، قوروماسینین ندنین بیلمه ییرم، سنی آپاراجاغام گؤزل «وان» گؤلونه، دئییرلر اورا چوخ سولو و گؤزل دیر... سن آغلاما، گؤزل قیزیم ...

آذربایجان فولكلوروندا اوشاقلارین یئری