آدینی كیشی قویدوم
آدینی كیشی قویدوم ...
یازان: حسین واحدی
نئچه واخت دیر، فیكریمی قارما- قاریشیق ائدیب دیر. هر یئرده اولورام بو فیكیری، باشیمدن آتا بیلمه ییرم. هردن اؤز- اؤزومله، سنین بو ایش ایداره سینین قانونونو اساسیندا آلدیغین آیلیق ایله كئچینمك راحات دئییل. بونلار نه اومود ایله چالیشیرلار؟! اولمایا باشلارینی می آلدادیرلار؟!!
ایش ایداره سینین قانونوندا تعریف اولونموش حددیندن نئچه قات آشاغی پول وئرمك آیلیق می دیر؟ نه دیر؟ بونلاری ایشله دنلرین اینصافینا نه گلیب دیر؟!! سونرا باخیب، اینصافین اولمادیغینی گؤروب، هئچ نه یی دوشونمورم!
سؤز، بو قادین خالقیندان گئدیر. آدلاری قادین دیر دئیه، ایسته دیك لری معاشی وئریرلر. اوشاق لار باخجاسیندا، بازار-دا، ساتیش توكانلاریندا، مطبوعات دا، ...! هاردان دوشدو (كیشی لردن نئچه قات آز) آیلیق وئریلیر. بیر ساده حئساب- كیتاب لا، او پول، گئت- گل پولو ایسه اولماییر! هاردا قالسین بیر یاشاییش هزینه لرین ایداره ائتسین. عاییله لر ایسه بو ایش ده سوچلو گؤرونورلر. او پوللارا ایشله مه مك، ایشله مكدن داها صرفه لیدیر. اونلاری بو پول ایله چالیشدیرانلارا نه دئمك اولار؟ آدلارینی نه قویماق اولار؟ نه دئیك اونلارا؟! یالنیز «گئت خوش اول، آدینی كیشی قویدوم!» -دئییرم.
یورولمایاسان قارداشیم!
گرچك كیشی!
دیله نمه یی اؤزلرینه پئشه سئچنلر بونو گؤروب اوتانمالیدیرلار.
یورولمایاسان قارداشیم...
- شكیل: حسین واحدی
مُدلار گئتدیكجه خانیم لاری استثمار ائدیر
مُدلار گئتدیكجه خانیم لاری استثمار ائدیر
قدیمی فیلم لری باخاندا حتتا اون ایللیك بیر فیلمه، خانیم لارین ظاهری حتمن سیزی تعجبه سالیر. اونلارین باش چالما مدلاری ایله بزك لری كؤهنه نظره گلیب پالتارلاری چوخ اوزون یادا قیسا گؤرونور. او بیری یاندان فیلمده ایشتیراك ائدن كیشی لر هئچ ده آیری بیر عصرین آدامینا اوخشامیرلار. بو آلداتما، مُدلاری دَییشمك ایله تؤره نیب. زامان كئچدیكجه كیشی لرین چوخو باش چالما و گئییم طرزینی دییشمه قاباغیندا دایانیرلار. آمما بو سؤزو خانیم لارا گؤره دئمك اولماز. هر ایل لندنایله پاریس ده نئچه طراح، مد قانون لارین دییشیب بوتون دونیا خانیم لاری اولاردان تبعیت ائتمه لی اولور، بو ایشده چوخ عقله گلمز شكیلده و دیكتاتورجاسینا باش توتور. بیر ایل اتك لر (دامن لر) قیسا، زیپ لر چكیلی و دوگمه لر آچیق، اوبیریسی ایل اتك لر اوزون، زیپ لر آچیق و دوگمه لر باغلی اولمالی دیر!
مدلاری دییشمك ایسرافدان باشقا بیر شئی دییل. هر ایل بیر چوخ خانیم لار گئییلمه میش پالتارلاری تازا مدل لی پالتارلار ایله دییشیمكدن اؤترو چوخلو پول لار خرج ائدرلر و بونا پولو اولمایانلار، پالتارلارین یاخاسینی دییشمك، بئلینی دارالدیب- گنلتمه چاره سینه ال آپاریرلار.
مد صنعتی هئچ بیر ضروری شئی جامعه یه تحویل وئرمیر. مد طراح لاری، ایستی یا سرین ساخلاماق كیمی خاصیت لری یوخ، آنجاق پولون نئجه الدن آلماغینی دوشونورلر.
خانیم لار ایلدن- ایله آرتیق استثمار اولمالارینا گؤره مقصردیلر؛ چون كؤهنه مُدا گئیینمه دن مقیّد اولوب ائله بونا گؤره مد طراح لاری ایله پالتار تاجیرلری اولاری استثمار ائیر لر. مد دَییشن زامان تكجه بیر خانیم پالتار دولوسو بیر كمدون قاباغیندا دایانیب غملی- غملی دئییرلر: « گئیمگه هئچ زادیم یوخ».
ـ قایناق: بایرام درگی سی
سؤزلرده سؤز وار
سؤزلرده سؤز وار كیبریت
چؤپو بیر نفر كوچه
دن كئچیردی گؤردو قارانلیقدا بیری كیبریت یاندیریب، یئرده بیر شئیین دالیجا گزیر.
اوندان سوروشدو: ـ آی قارداش
نه آختاریرسان، هئی كیبریت چكیرسن؟ ـ دئدی: بیر
دانا كیبریت چؤپوم یئره دوشوب اونو اختاریرام! آنا
دیلی معللیم
شاگیرددن سوروشدو: نییه دئییرلر «آنا دیلی»، دئمه ییرلر «آتا دیلی» . شاگیرد
جاوابیندا دئدی: ائوده دائمن آنام دانیشیشیر و هئچ ماجال وئرمه ییر بیر كلمه ده
آتام دانیشا، بونا گؤره، «آنا دیلی» آدلانیب دیر! قبریستان
اهلی عاریف لردن
بیریسی دئییر: گونلردن بیر گون قبریستانا ساری گئدیردیم، بهلول ایله توش گلدیم.
سوروشدوم قبریستاندا نه ائیلیرسن؟ ـ دئدی: منه،
آزار ائتمه ین، آخیرتی یادیما سالان، اونلاردان آیریلاندا دالیمجا صفحه قویماییب،
غیبت ائتمه ین، جماعت ایله اوتوروب دورورام! خام
خییال بیر یوخسول
كیشی، گئجه چاغی آروادینا دئدی: ایسته سك ساباح گئجه آخشام یئمه یینه پیلوو یئیه ك
و من گوندوز بیر تلیس دویو آلام، نه قدر یاغ لازیمدی؟ ـ آرواد
جاواب وئردی: ایكی باتمان یاغ احتیاج دی. كیشی تعجب له
سوروشدو: نه جور بیر تای دویویه ایكی باتمان یاغ لازیمدی؟ ـ آرواد
دئدی: بیز خییال ایله پیلوو بیشیریریك نه عئیبی وار یاغلی یئیه ك؟! * حاضیرلایان: حسین واحدی قایناق:شهامت نشریه سی
چوخ بیلمیش قولو!
چوخ بیلمیش قولو!
اؤزونو چوخ بیلیجی بیر اینسان بیلیردی و جمع ایچینده هانسی قونودان سؤز آچیلسایدی، یئردن – گؤیدن سؤز ییغیب اؤزونو بیلگیلی بیریسی گؤسته رردی، قوهوملار و تانیشلار گولونج اوزوندن آدینی « چوخ بیلمیش قولو» دئییردیلر!
گئییمیده چوخ ماراقلییدی، یایین لاپ ایستی گونلرینده ده، كوتونو چیخارتمازییدی و بو ایشله اؤزونو كیلاسلی و بیلیجی گؤسترمك ایسته ییردی!!
قولونون دیشلریده اؤز یئرینده دیققت ائلمه لییدیلر، اونون دیشلری ایللرییدی دیش فیرچاسی (مسواك) گؤرمه میشدیلر و لاپ موزه یه قویمالییدیلار و حئسابلاسایدیلار لاپ بئله گینئس كیتابیندا یازیمالییدی! آخی بیری یوخویدو دئیه: آرواد – اوشاغییین گوناهی نمنه دی سنین او پاسلی دیشلرییین تحمل ائدیلر؟!
چوخ دانیشماغی آروادیدا دیغلاتمیشدی و قولو چوخ دانیشدیغی زامان، آرواد «قیریق رادیو قورتار» دئیه ردی! گونلرین بیرینده، بحث ائلیینده، آروادا قاییدیب «هئچ سن بیلیرسن من گونده نئچه درگی (مجله)، گونده لیك (روزنامه)، ... اوخورام؟» دئدی و آرواد ایسه « آخی قیریق رادیو نییه بیز اونلاری گؤرموروك، هاردا گیزله دیبسن؟» جاواب وئردی!
قولو : «آرواد چوخ دانیشما !، اونلار دكه لرین قیراغیندادی، من گونده ایداره دن قاییداندا، یاریم ساعات دكه لرین قاباغیندا یئریمی سالیرام» دئدی!!
ار - آروادین داعواسی، نه دئیرلر؟ بلی، عینی یازین هاواسی! قولو كیشی بیر گون ایشدن، ائوه قاییداندا، اوره یی آیران ایسته ییر و یول اوستونده بیر باققال توكانیندان دؤرد كیلو آیران آلیر.
ایندینینده آیرانلاری چوخ ایشمه لیدیرلر! آیراندان سونرا هر نه یین دادین تاپماق اولار!!
توكانچی دئیر: آغا دببه وارینیزدی؟ قولو : «ده دم دببه نی نئیلیرسن، من آیرانی بؤركومده ائله آپارارام بیر دامجی دا یئره تؤكولمز» دئدی!!
كیشی آیرانی موشامبایا تؤكنده اوره یینده « اینشاللاه تؤكولر اوستو – باشییان، اوندا بللی اولار نجور آپارارسان؟» دئییب، آیرانی قولویا وئردی!
قولو گونده كی كیمین یولو اوستونده اولان دكه دن بیلگی (معلومات) ییغماغا گئدر! آیرانیدا اوینادا – اوینادا بو الیندن او بیری الینه وئره – وئره دكه چینین یئره سردیغی نشریه لرین باشی اوستونده دورار.
ائله بیل بوگون فرقلی گوندور و بیر آز چوخ بیلگی دالیسیجادیر و درگی لری و گونده لیك لری واراقلاییردی، اورادان قاچا بیر اوغلان اوشاغینین اویونجاغی (اسباب بازی سی) آیرانین موشامباسینی ایله شیب، ییرتار، قولو اوغلانا دؤنوب باخاندا، آیران نشریه لرین چوخونون اوستونه سپیلیب ایسلادار، دكه چینین هارایی گؤیه گئدر و اوغلان اوشاغیدا آرادان یوخ اولار!
ایندی قولونون یاخاسی اوجا بویلو و قوللو – بویونلو دكه چینین الینده قالیب و گؤزلویوده (گؤزلوك =عینك) یئره دوشوب آیاقلاری آلتیندا ازیلر!
دكه چی هاوار چكیب دئیر: آخماق كیشی! سنین 500 تومنین یوخدو گونده لیییی آلیب ائوه آپاریب، آرخایینچیلیقلا اوخویاسان؟! قورخوسوندان ال – آیاغی تیتره ین قولو : « آغا گوناه او قاچان اوغلاندایدی، منی باغیشلا، هامیسینین پولون وئره جه یم» دئدی!!
دكه چی قولونو دكه نین ایچینه سالیب، آیرانلی نشریه لری آییریب، قییمتلرین چیخاردیب، قولونو ائشییه چكیب: « آخماق كیشی 10 مین تومن ائله دی، تئز پولو وئر و یوخ اول!!» دئدی.
چوخ بیلمیش قولو! هر جیبدن بیر آز چیخاردیب جریمه نی وئرر و دكه چی : « ایندی جانین راحات اولدو؟ جریمه وئردییین نشریه لر سنین دیر، گؤتور آپار ائوده اوخو!» دئییب، ایشینه گئتدی.
قولودا تؤوبه ائدیب اللری، آیاقلاریندان اوزون یولونا دوشدو، یولدا گئده – گئده، اؤز – اؤزونه : «اوجور اولار ها، 400 – 500 تومنی هر گون وئریب، گوندلییی آلیب ائوه آپاریب راحاتجا اوخوسایدید، بیر یئره ییغیشیب 10 مین تومن اولمازییدی» دئییردی!!
دئییرم نه اولار دكه لر قاباغیندا صف چكیب نشریه لره فقط باخانلارین!! هامیسینین الینده آیران اولاردی!!
یازان : حسین واحدی
اونودماز وطن سنی ..
اونودماز وطن سنی ..
توز باسیب ائشیتمیر صدفلی سازین
گلمیر قولاغیما او خوش آوازین
قاریشدی تورپاغا صؤحبتین سؤزون
یانیرام سنده كی كامالا درویش
اورمیه نین آدلیملاری كیتابیندان رحمتلیك آشیق «درویش»- ین یاشامی نی اوخویوب قورتولاندان سونرا اوره ییمی غم باسیب اوركدن آه چكدیم. ندن بئلنچی بیر اینسانلاریمیز اونودولوبلار؟!! بونا گؤره ماراقلاندیم آشیغین كندینه گئدیب، قبرینی زییارت ائدم. یولداشلاریمین بیریله بو قونویو آرایا قویوب اونون كندینه گئتمه یی قرارا گتیردیك.
قراریمیز جومعه گونونه یدی و زامانین اوچدوغونا گؤره بو گون تئزلیكله گلیب چاتدی، گون اورتادان سونرا «كوردلر» كندینه ساری یوللاندیق، كند اورمیه نین چی چست یولونون 5 كیلومترلییینده یدی،كنده یئتیشیب، اورادا یاشایانلاردان قبیرسانلیغین یولونو سوروشدوق، نئچه دقیقه دن سونرا كنددن آزجا ائشیكده اولان قبیرسانلیغا یئتیشدیق، تورپاقلی بیر یول و سس سیز بیر آخیرت ائولری.. آخیرته قاووشانلارا بیر فاتیحه وئرندن سونرا، ته له سه رك تئز قبیرلری بیر- بیر آختاریب یازیلارینا دیققت ائدیردیك، آما رحمتلیك درویش-ین قبیرینی تاپا بیلمه دیك. اورالاردان كئچن بیر چوباندان آشیغین قبیرینی سوروشدوق و كاشكی سوروشماسایدیق! ، چوبان او كندین یاشایانلاریندان اولاراق آشیغین قبیرینی تانیمیردی!!
نئیله مك دئمه آشیق ائله اؤز كندینده ده قریبییمیش.گؤی ده بو قریبلییه دؤزه بیلمه ییردی و آغلاماق ایسته ییردی.. اومودلریمیزی پوزمایاراق،بیرینین یولدان كئچمه سینی گؤزله ییردیك،او آندا بیر پیكان قبیرسانلیغا ساری گلدی،دئمه تانری یئتیردی! بیزیم یانیمیزا یئتیشه نده اوندان آشیغین قبیرینی سوروشدوق و شوكورلر اولسون سوروجو قبیری تانییرمیش و اونو بیزه گؤسته ره رك اؤزوده بیزیمله قبیرین یانینا گلدی، اللی یاشیندا اولان او معرفتلی بی (یاری جینابلاری) بیزه حورمتله یاناشیب، آشیغا فاتیحه گؤندرندن سونرا آزجا اونون یاشامینی بیزیم اوچون آچیقلادی و سورولاریما جاواب وئردی.
رحمتلیك آشیق درویشین قیساجا یاشامیندان بئله دئمك اولار:
آشیق درویش فرهاد اوغلو 1309 – نجو گونش (شمسی) ایلینده اورمیه نین «كوردلر» كندینده دونیایا گؤز آچمیشدیر. او ده یرلی اوستاد آشیق فرهاد كیمی آذربایجانین سنتی موسیقی سینین آدلیملاریندان ساییلیر. آشیق درویشین گؤزل، ایستی و صمیمی سه سینه گؤره آشیق فرهادین شاگیردی اولموشدور. درویش چالان ساز سه سی جانلارا كئچیب و گؤزل سه سیله اونودولموش اثرلره جان باغیشلاییردی. بو اونودولماز اوستاد 1372 ـ نجی ایلین قویروق دوغان(مورداد) آیینین دوققوزوندا، گؤزلرین دونیایا یوموب،اؤز دوغوم یئری اولان «كوردلر» كندینده تورپاغا تاپشیریلدی. آشیغین تشییع-ی جنازه سینده اینه سالماغا یئر یوخویموش و بو اونون خالق ایچینده نه قدر سئویملی اولدوغونو گؤسته ریردی.
آشیق درویش یاشام بویو (همیشه لیك) آذربایجانین سنتی موسیقی سینی سئورلرین اوره یینده قالاجاقدیر و بو سه س اورمیه اوچون قالارگی بیر سه س اولوبدور. رحمتلیك درویش ایرانین بوتون میللی موسیقی فئستیواللارینا قاتیلب و یوكسك یئرلره ال تاپیب،اؤدول لر قازانیب دیر. او نئچه ایللرده اورمیه رادیو، تلویزیونویلادا ایش بیرلیگی آپاریبدیر. او ده یه رلی اوستاد چوخلو شاگیردلرده موسیقی دونیامیزا تربیه ائدیب دیر، اونلاردان، آشیق اسمعلی (اورمیه – اونون بیرینجی شاگیردی)، آشیق صبور شریفی (اورمیه)، آشیق عبدالله اشرفی (قورد تپه)، آشیق ذكریا ملكی(قولونجو)، آشیق رضا پوینده (سولدوز) و ...آد آپارماق اولار.
آشیق درویش، متین، ویقارلی و عاریف بیر كیشی ایدی، دئمك اولار او خصلت ایله صنعت ده، اصیل و نمونه بیر آشیق و اوزان دیر. رحمتلیك درویش آشیق صنعتینه اؤزونه مخصوص اولان نئچه هاوا یادیگار قویوب. اونلاردان «شكر یازی هاواسی» و «غربتی هاواسی»- نی آد آپارماق اولار. بو هاوالار ایندیده اورمو آشیق لارینین آراسیندا چالینماقدادیر.
سونوندا دئمه لییم بئله نچی اینسانلاریمیزا سایغی گؤسته رمه لییك و اونون شانینده اولان بیر مزارلیق تیكیب هئچ اولماسا آدینا بیر خییاوان یارادیب هئیكلین پاركلارا قویمالییق.
منه یاردیم ائدن، «شكاری» و «یاری» جینابلارینداندا تشككور ائدیرم و اونلارا جان ساغلیغی آرزیلاییرام.
یازیب، حاضیرلایان : حسین واحدی
